Λίγα στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας
H καρδιά αποτελεί τον κινητήρα ουσιαστικά του ανθρώπινου οργανισμού. Είναι ένα μυώδες όργανο το οποίο αντλεί το φλεβικό αίμα από την περιφέρεια του οργανισμού και αφού το οδηγήσει στους πνεύμονες για να οξυγονωθεί το προωθεί τελικά σε όλο τον οργανισμό. Το βάρος της είναι περίπου 270- 300 gr και το μέγεθός της μοιάζει με τη γροθιά ενός ανθρώπου. Βρίσκεται στο κέντρο του θώρακα και ελαφρώς προς τα αριστερά.
Αρχικά το υποδέχεται το φλεβικό αίμα μέσω της άνω και κάτω κοίλης φλέβας στον δεξιό κόλπο. Ακολούθως το προωθεί μέσω της τριγλωχίνας βαλβίδας στη δεξιά κοιλία και από εκεί μέσω της πνευμονικής αρτηρίας στους πνεύμονες. Εκεί το αίμα φιλτράρεται και οξυγονώνεται και μέσω των τεσσάρων πνευμονικών φλεβών πορεύεται στον αριστερό κόλπο και από εκεί μέσω της μιτροειδούς βαλβίδας στην αριστερή κοιλία. Η τελευταία συστέλλεται (συσπάται) και προωθεί το οξυγονωμένο αίμα μέσω της αορτικής βαλβίδας στην θωρακική αορτή και μέσω αυτής και των κλάδων της σε όλους τους ιστούς του ανθρώπινου οργανισμού.
Οι στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς
Οι στεφανιαίες αρτηρίες (αριστερή και δεξιά) της καρδιάς αποτελούν ουσιαστικά τα τροφοφόρα αγγεία της και αποτελούν κλάδους της ανιούσας θωρακικής αορτής. Η πορεία τους (ιδίως στα κεντρικά τμήματά τους) είναι κατά κανόνα υποεπικαρδιακή και σε σπάνιες μόνο περιπτώσεις ακολουθούν ενδομυοκαρδιακή πορεία. Η όλη πορεία τους και κατανομή πάνω την καρδιά δίνει την εντύπωση στεφανιού, γι αυτό άλλωστε αποκαλούνται στεφανιαίες. Ανήκουν στην κατηγορία των μυϊκού τύπου αρτηριών με βάση την ιστολογική τους δομή αλλά σε αντίθεση με αυτή την κατηγορία εμφανίζουν διακλαδώσεις και οφιοειδή πορεία.
Η αριστερή στεφανιαία αρτηρία εκφύεται από τον αριστερό κόλπου του Valsalva και το αρχικό της τμήμα ονομάζεται κύριο στέλεχος. Στη συνέχεια διχάζεται στον πρόσθιο κατιόντα κλάδο και στην περισπωμένη αρτηρία.
Ο πρόσθιος κατιόντας αποτελεί ουσιαστικά συνέχεια τους στελέχους και πορεύεται εντός της πρόσθιας μεσοκοιλιακής αύλακας της καρδιάς. Χορηγεί τους διαφραγματικούς κλάδους που αιματώνουν τα πρόσθια 2/3 του μεσοκοιλιακού διαφράγματος, αλλά και τους διαγώνιους κλάδους που αιματώνουν το προσθιοπλάγιο τοίχωμα αλλά και τμήματα των θηλοειδών μυών. Συνήθως ο πρόσθιος κατιόντας φθάνει και αιματώνει την κορυφή της καρδιάς ενώ κάποιες φορές ανακάπτει και από την κορυφή και αιματώνει και το κατώτερο κορυφαίο τμήμα της καρδιάς
Η περισπωμένη αρτηρία λίγα εκατοστά μετά την έκφυσή της από το στέλεχος πορεύεται στην κολποκοιλιακή αύλακα και αφού περικάμψει το αριστερό χείλος της καρδιάς πορεύεται στην αριστερή καρδιακή επιφάνεια και καταλήγει συνήθως στην περιοχή του σταυρού. Χορηγεί τους επιχειλίους κλάδους που αιματώνουν το πλάγιο τοίχωμα της καρδιάς αλλά και τμήμα των θηλοειδών μυών. Σε ποσοστό 20-25% χορηγεί τον οπίσθιο κατιόντα κλάδο, που αιματώνει τον οπισθιομέσο θηλοειδή μυ αλλά και το οπίσθιο 1/3 του μεσοκοιλιακού διαφράγματος, ενώ είναι αυτός που χορηγεί και την αρτηρία του κολποκοιλιακού κόμβου. Όταν ο οπίσθιος κατιόντας εκφύεται από την περισπωμένη αρτηρία τότε χαρακτηρίζεται ως επικρατούσα, σε διαφορετική περίπτωση επικρατούσα αρτηρία χαρακτηρίζεται η δεξιά στεφανιαία αρτηρία. Όταν η μια αρτηρία (δεξιά ή περισπωμένη)χορηγεί τον οπίσθιο κατιόντα και η άλλη τον οπισθοπλάγιο κλάδο το δίκτυο χαρακτηρίζεται ως συνεπικρατές.
Η δεξιά στεφανιαία αρτηρία εκφύεται από τον δεξιό κόλπου του Valsalva και αρχικά πορεύεται ανάμεσα στο δεξιό ωτίο και στην πνευμονική αρτηρία, ενώ στη συνέχεια ακολουθεί πορεία εντός της κολποκοιλιακής αύλακας μέχρι το δεξί χείλος της καρδιάς. Στο σημείο αυτό χορηγεί κλάδους (οξείς επιχείλιους) για την αιμάτωση τμήματος της δεξιάς κοιλίας. Στη συνέχεια αφού περικάμψει το καρδιακό χείλος φθάνει μέχρι τον καρδιακό σταυρό. Κάποιες φορές η πορεία του ολοκληρώνεται εκεί, ενώ συνηθέστερα συνεχίζει διχαζόμενος και χορηγεί τον οπίσθιο κατιόντα και τον οπισθιοπλάγιο κλάδο. Η δεξιά στεφανιαία αρτηρία είναι υπεύθυνη για την αιμάτωση του φλεβοκόμβου σε ποσοστό 55% περίπου (45% η περισπωμένη) , του κολποκοιλιακού κόμβου (μέσω του οπίσθιου κατιόντα) αλλά και τμήματος των θηλοειδών μυών.
Η αιμάτωση του μυοκαρδίου λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της διαστολής κυρίως και όχι της συστολής , όπως συμβαίνει στο υπόλοιπο αρτηριακό δίκτυο του ανθρώπινου σώματος. Η στεφανιαία ροή καθορίζεται από τις ανάγκες του μυοκαρδίου σε οξυγόνο με τελικό σκοπό τη διατήρηση ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και κατανάλωσης οξυγόνου. Η τελευταία καθορίζεται από παράγοντες όπως η καρδιακή συχνότητα, η μυοκαρδιακή τάση και η καρδιακή συσταλτικότητα. Η στεφανιαία ροή ισούται με το πηλίκο της πίεσης αιμάτωσης προς την αντίσταση στη ροή. Ως πίεση αιμάτωσης ορίζεται η διαφορά της μέσης πίεσης στη ρίζα της αορτής από την πίεση στο στεφανιαίο κόλπο. Η στεφανιαία ροή δεν είναι ομοιογένης με το ενδοκάρδιο να χαρακτηρίζεται από αυξημένες ανάγκες σε οξυγόνο αλλά και μεγαλύτερη μυοκαρδιακή τάση σε σχέση με τις επικαρδιακά μυοκαρδιακά κύτταρα. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι το ενδοκάρδιο είναι πιο ευαίσθητο σε ισχαιμικά φαινόμενα σε σχέση με το επικάρδιο.
Εικόνα 1. Οι στεφανιαίες αρτηρίες
Οι βαλβίδες
Η καρδιάς μας διαθέτει τέσσερις βαλβίδες.
Η μιτροειδής βαλβίδα : αυτή αποτελείται από 2 γλωχίνες (φύλλα) και ουσιαστικά αποτελεί το σημείο επικοινωνίας μεταξύ αρ κόλπου και αρ κοιλίας. Η βαλβίδα ανοίγει έτσι ώστε το αίμα να περάσει από το δεξιό κόλπο στην αριστερή κοιλία και στη συνέχεια κλίνει στεγανά για να εμποδίσει το αίμα κατά τη διάρκεια τη συστολής της καρδιάς να παλινδρομήσει προς τα πίσω. Οι γλωχίνες της μιτροειδούς υποστηρίζονται από τις τενόντιες χορδές, οι οποίες ξεκινούν από τους θηλοειδείς μυς και καταλήγουν στις γλωχίνες.
Η αορτική βαλβίδα : Αποτελείται από 3 φύλλα και αποτελεί το σημείο επικοινωνίας μεταξύ της καρδιάς και της αορτής. Στη διάρκεια της συστολές ανοίγει και επιτρέπει το αίμα να περάσει από την αριστερή κοιλίας στην αορτή, ενώ κατά τη διάρκεια της διαστολής κλείνει για να εμποδίσει την επιστροφή του αίματος στην αριστερή κοιλία.
Τριγλώχινα βαλβίδα : Αποτελείται από 3 φύλλα, όπως άλλωστε και το όνομά της και ουσιαστικά συνδέει δεξιό κόλπο με τη δεξιά κοιλία. Η λειτουργία της προσομοιάζει με αυτή της μιτρειδούς, μόνο που αφορά τις κοιλότητες της δεξιάς πλευράς της καρδιάς.
Πνευμονική βαλβίδα: ίσως η λιγότερο σπουδαία από τις τέσσερις βαλβίδες μας. Ουσιαστικά συνδέει τη δεξιά κοιλία με την πνευμονική αρτηρία και η γενικότερη λειτουργία της προσομοιάζει με αυτή της αορτής.
